२३ वर्षीय अञ्चल नागरिकता पाउनबाट वञ्चित,सिडियो भन्छन्,‘दिन्नौं भनेका छैनौं’

विदेशी नागरिकले सहजै नागरिकता पाइरहँदा नेपाली नागरिक नागरिकताको हकबाट वञ्चित हुनु दुःखद् कुरा हो । बुवाआमा नेपाली भए पनि प्रमाण नपुग्दा कतिपयले नागरिकता पाउनसकेका छैनन् । त्यसमध्ये एक हुन्, अञ्चल उप्रेती । काभ्रेपलाञ्चोकको भुम्लु गाउँपालिका ७, आधाभागका उनी उमेरले २३ वर्ष भए । 

१६ वर्षमा पाउनुपर्ने नागरिकताका लागि अझै कति वर्ष कुर्नुपर्ने हो ? भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेको छ । कक्षा १२ सम्म पढेका उनको प्रहरी बन्ने सपना थियो । नागरिकताका कारण सपना चक्नाचुर भएको छ । आमा सरिताकुमारी लामा उप्रेती वडा नम्बर ८ की हुन् भने बुवा चिन्ताहार उप्रेती वडा नम्बर ७ का । 

अञ्चल आमाको गर्भमै हुँदा बुवाको मृत्यु भयो । बुवा र आमाको विवाह दर्ता बनेको छैन । जसका कारण वडा कार्यालयले मृत्यु दर्तासमेत दिएन । विवाह दर्ता र बुवाको मृत्यु दर्ता प्रमाणपत्र नभएकाले जिल्ला प्रशासन कार्यालय,काभ्रेपलाञ्चोकले नागरिकता नदिएको अञ्चल बताउँछन् । जन्मदर्ता र शैक्षिक योग्यता प्रमाणपत्रमा बुवाको नाम चिन्ताहार नै उल्लेख छ ।

‘कसैको नाम लिएकै आधारमा नागरिकता दिने कुरा हुँदैन । भोलिको दिनमा अराजकता फैलिन्छ । कसैले यो मेरो बुवा भनिदिएला अनि नागरिकता दिने ? प्रमाण त हुनुपर्यो । हामीले अरु केही भनेका छैनौं । अदालतले नागरिकता दिनु भनेर आदेश दिएपनि त्यसको प्रक्रिया हुन्छ । त्यहीअनुसार हामीले दिने हो’, 

उनीसँग प्रहरी प्रशासनको लिखित रिपोर्ट पनि छ । तैपनि सिडियो कार्यालयले नागरिकता दिन नमानेको उनको गुनासो छ । गाउँपालिकाका अध्यक्ष प्रेमबहादुर भुजेलले नागरिकता दिलाउन धेरै कोसिश गरे । बुवा र आमाबारे सबै वडाबासीलाई जानकारी छ । सोबारेमा वडाध्यक्ष रमेश खरेलले सर्जमिन पनि गरेका छन् । नागरिकताका लागि उनी चार वर्षदेखि सिडियो कार्यालय धाइरहेका छन् । 

पटकपटक अनुयविनय गर्दा पनि सिडियो कार्यालयले नसुनेपछि ‘सत्य न्यायको खोजी अभियान’ को शरणमा पुगेका छन् । अभियानका अध्यक्ष अधिवक्ता ध्रुर्वलाल श्रेष्ठ (संयुक्त राष्ट्रसंघबाट निवृत्त कानुन अधिकृत) ले उनलाई नागरिकता दिलाउन पहल गरिरहेका छन् । यता,अञ्चलका सौतेनी आमाको सन्तानले नागरिकता पाइसकेका छन् । अञ्चल चिन्ताहार र सरिताको एक्ला सन्तान हुन् । 

अञ्चल भन्छन्,‘सिडियो कार्यालयले हामीलाई झुलाउने काम मात्र गरेको छ । कहिले विवाह दर्ता ल्याऊ भन्छ,कहिले मृत्यु दर्ताको प्रमाणपत्र । म ममीको पेटमा ६ महिनाको हुँदा बुवाको मृत्यु भयो । ममी र बाबाको विवाह दर्ता छैन । मृत्यु दर्तापनि भएन । अध्यक्षले पनि पटकपटक गएर नागरिकता दिन माग राखिसक्नुभएको छ । चार वर्ष बढी भइसक्यो तर मैले नागरिकता पाएको छैन् ।’

हामीले नागरिकता दिन्नौं भनेका छैनौंः सिडियो 

काभ्रेका प्रमुख जिल्ला अधिकारी सूर्यप्रसाद सेढाई उनलाई नागरिकता दिन्नौं नभनेको बताउँछन् । बुवाको सनाखतका लागि उप्रेती थरका एक जना ल्याउन मात्र भनेको उनको भनाइ छ । आमाको नामबाट हुने भएमा तत्काल नागरिकता दिने उनले बताए । उनका अनुसार सरिताको पहिले गणेश लामा भन्ने व्यक्तिसँग विवाह भएको थियो । 

२०४९ सालमा सरिता र गणेशको विवाह दर्ता भएको र २०७९ सालमा उनीहरुको सम्बन्धविच्छेद भएको हो । सोही बीचमा अञ्चलको जन्म भएकाले चिन्ताहारको नामबाट नागरिकता दिन नसकिएको सेढाईको जिकिर छ । 

भन्छन्,‘उनी आमाको नामबाट नागरिकता लैजान्छन् भने हामी तत्काल दिन्छौं । तर, उप्रेती थरका एक जनाले सनाखत नगरेसम्म उनलाई चिन्ताहारको नामबाट नागरिकता दिन मिल्दैन । उनको आमा र गणेशबीच २०७९ सालमा सम्बन्धविच्छेद भएको देखिन्छ । त्योबीचमा उनको जन्म भएको हो । उनको आमा र चिन्ताहारबीच प्रेम विवाह भएको भन्ने छ । कानुनले प्रेम विवाह त भन्दैन । नाता प्रमाणित हुनुपर्यो ।’

नाम लिएकै भरमा नागरिकता दिन थालेमा अराजकता फैलिने उनको जिकिर छ । ‘कसैको नाम लिएकै आधारमा नागरिकता दिने कुरा हुँदैन । भोलिको दिनमा अराजकता फैलिन्छ । कसैले यो मेरो बुवा भनिदिएला अनि नागरिकता दिने ? प्रमाण त हुनुपर्यो । हामीले अरु केही भनेका छैनौं । अदालतले नागरिकता दिनु भनेर आदेश दिएपनि त्यसको प्रक्रिया हुन्छ । त्यहीअनुसार हामीले दिने हो’, उनले भने ।