सवासय मुद्दा, ३६ फैसला, १२ श्रीमान्

सर्वाेच्च अदालतमा अस्ति सोमबार तीन सय ३५ थान पेशी चढाइएका मुद्दाको कारबाही किनारा गर्न जम्मा १२ जना न्यायाधीश खटिएका थिए । दिनभरि सुनुवाइ गरेर उनीहरूले जम्मा ३६ वटा मुद्दाको फैसला गरे । पेशीमा चढेका मुद्दामध्ये १४ वटा हेर्दाहेर्दै, १४ वटामा प्रक्रियागत आदेश र अर्काे ९ वटा स्थगित थिए भने १७८ वटा हेर्न नभ्याइनेमा दरिए । 

न्यायाधीशहरूले पूर्व आदेश गरेको वा कुनै नाताको मुद्दा परेको जस्ता विविध कारणले हेर्न नभ्याइने मुद्दाको संख्या भने ७६ थियो । सोमबारका लागि साप्ताहिक सूची र दैनिक पूरक सूचीमा गरेर कूल चार सय ३४ थान तोकिएकोमा बिहानै ९९ वटा मुद्दा स्थगितमा पारिएका थिए । सोमबार मात्र होइन, हरेक दिनचर्या सर्वाेच्च अदालतमा यही ढंगले बितिरहेको छ । दैनिक साढे चार सय हाराहारी मुद्दा इजलासमा चढ्ने र दुई या तीन दर्जनले फैसलाको मुख देख्न पाउने । सर्वाेच्च अदालतमा यतिसम्मको चाप छ कि अभियानकै रूपमा मुद्दा फैसला गर्नुपर्दा पनि दश वर्षअघिका मुद्दाले समेत पालो पाइरहेका छैनन् । 

कतिपयको औचित्य सकिएको, कतिपय मुद्दामा उठाइएका विषय समाप्त भएको, कैदीबन्दीको कैद भुक्तान भइसकेको र मुद्दा परेका कर्मचारीले अवकाश पाइसक्दासमेत मुद्दाको पालो नआउने अवस्थाप्रति अनौठो मान्न छाडिएको छ । पछिल्लो पटक निलम्बित प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्रसमशेर राणाले अवकाश पाउ“दा न्यायाधीशको संख्या १६ मा झरेको छ । राणाभन्दा अघि नै बमकुमार श्रेष्ठले कात्तिक १५ मा अवकाश पाएका थिए । प्रधानन्यायाधीश र अन्य चार जना न्यायाधीशको पद खाली छ भने न्यायपरिषद्ले सिफारिस गरेका तीन जनाले संसदीय सुनुवाइ हुन नसक्दा नियुक्ति हुन सकिरहेको छैन । चार महिनाअघि भदौ २४ गतेको सिफारिस कायमै छ कि तुहिसक्यो भन्नेमा पनि विवाद चलिरहेकै छ । सर्वाेच्च अदालतमा मुद्दाको संख्या बढेको बढ्यै गर्दा न्यायाधीशको संख्या भने घटेको घट्यै छ । मुद्दाको संख्या बढ्ने तर न्यायाधीशको संख्या कम हुँदा सुनुवाइ भने गम्भीर रूपमा प्रभावित भएको छ । 

बहालवाला १६ जनामा पनि कोही बिरामी पर्ने, कसैलाई अपर्झट व्यक्तिगत काम पर्ने, कतिपयको इजलासभन्दा पनि बाहिरै बैठकमा सहभागी हुनुपर्ने लगायतका कारणले मुद्दाको सुनुवाइ दोस्रो प्राथमिकतामा पर्न थालेको छ ।  जाडो याममा साढे एघार बजे इजलास बस्ने र दिवा खाजाको लागि १ बजे ब्रेक लिँदा जम्मा डेढ घण्टा सुनुवाइ हुने गरेको छ भने चियापछिको एकघण्टा हम्मेहम्मे तवरले सुनुवाइ भइरहेको छ । यसरी दैनिक धेरै समय दिँदा जम्मा अढाई घण्टा सुनुवाइ हुने गरेकामा कतिपय इजलासभन्दा दुईदेखि तीनवटा मुद्दाको फैसला गरिरहेका छन् । दशैंको लामो बिदा, साउनमा वर्षान्तको व्यवस्थापनलगायतका कारण मुद्दाका कारबाही किनारा हुन सकिरहेको छैन ।

कोरोना कहर, प्रधानन्यायाधीशविरुद्धको आन्दोलन, राजनीतिक प्रकृतिका मुद्दाको सुनुवाइ, महाभियोग दर्ता र फेरि पनि राजनीति र न्यायालयमा देखापरेको अन्योलका कारण न्यायालय विवादको अन्त्य हुनेभन्दा पनि बिज रोपण गर्ने थलो बनिरहेको छ । सर्वाेच्च अदालतमा मुद्दा थुप्रिएर ४० हजार हाराहारीमा पुगिसक्दा र जनतालाई एकपछि अर्काे आहत थपिँदा पनि प्रणालीमा परिवर्तन र परिष्करण हुन नसक्दा न्यायालयबाट न्याय पाइन्छ भन्ने आशा क्षय भइरहेको छ । सर्वाेच्च अदालततिरको बेथिति समाप्त गर्न सरोकारवाला सबैको आ“खा कहिले पुग्ला ?