सुपारीको खेलोमेलो निर्वाध जारी, वास्तविक किसानलाई सँधै भारी

तेस्रो मुलुकबाट ल्याइएको गुणस्तरहीन सुपारीलाई नेपाली उत्पादनको बिल्ला भिराए भारत निर्यातबाट अकुत कमाउने व्यापारीको खेलोमेलो थप सक्रिय बनेको छ ।

गत बिहीबार मोरङको विराटनगर–१८ स्थित आइसिपी रोडबाट अवैध सुपारी बोकेका आठ वटा भारतीय नम्बरप्लेटका ट्रकलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएपछि उक्त रहस्य बाहिरिएको हो । ट्रक नियन्त्रणपछि सुपारीसमेत थप अनुसन्धानका लागि इटहरीस्थित राजस्व कार्यालयमा बुझाइएको छ ।

प्रहरी र प्रशासनको प्रारम्भिक अनुसन्धाबाट सुपारीको खेलोफड्कोबाट अकुत कमाउने व्यापारीरु दुवैतिर सक्रिय पाइएको हो । घिमिरे प्रोपोराइटर रहेको झापाको मनोकामना टे«डर्सको नामबाट भारत लैजान खोजिएको दुई लाख १९ हजार पाँच सय ९६ किलो सुपारी झापामै उत्पादन भएको नक्कली व्यहोराको कागजातमा सुपारी खेती संघ र उद्योग वाणिज्य संघ झापाले प्रमाणित गरिदिएका छन् । उक्त सुपारीलाई असार २६ गते विराटनगर भन्सारले प्रति ट्रक एक सय १३ रुपैयाँ लिएर जाँचपास गरिदिएको थियो ।

सोही दिन आइसिपी मार्गबाट भारतको जोगबनी भन्सारमा छिरेका सुपारी बोकेका ती ट्रक एक हप्तापछि साउन ४ गते मात्र जोगबनी कस्टमबाट २७ लाख रुपैयाँको भन्सार शुल्क तिरेर भन्सार जाँचपास भएका थिए । भारत बिहारको बथनाहमा रहेको मिरगन्ज पुल जीर्ण भएकाले हेभी लोडेड सुपारी बोकेका ती ट्रक सुनसरीको भन्टाबारी नाकाबाट रिरुट गराएर भारत लैजान खोजिएको थियो । सोही क्रममा इलाका प्रहरी कार्यालय, रानीले सुपारी बोकेका आठ वटा ट्रकलाई नियन्त्रणमा लिएको हो ।

सुपारीधनीहरुले भन्सार एजेन्ट किशोर शाही मार्फत् सबै प्रमाणित कागजात भएको र भन्सार प्रक्रिया पनि पूरा भइसकेको सुपारी प्रहरीले बदनियतपूर्वक दुःख दिन पक्राउ गरेको आरोप लगाएका छन् । एजेन्ट शाहीका अनुसार यसअघि पनि ७० भन्दा बढी ट्रक सुपारी विराटनगर भन्सार हुँदै भारत निकासी भइसकेको थियो ।

तर प्रहरीले भने नेपालमा उत्पादन भएको भन्नेबारे परीक्षणपछि मात्र सुपारी छाड्ने अडान लिएपछि सुपारीधनीहरु पछि हटेका हुन् । करिब १० करोड मूल्य बराबरको उक्त सुपारी भारतको नागपुर लैजान खोजिएको हो । मोरङ प्रहरीले थप अनुसन्धानका लागि उक्त सुपारी र ट्रकलाई राजस्व अनुसन्धान कार्यालय इटहरीमा बुझाएको छ । सुपारीको पर्दा पछाडि ठूला व्यापारी हुनसक्ने भनिए पनि अहिलेसम्म अघिल्तिर कोही देखिएका छैनन् ।

गत आर्थिक वर्षमा विराटनगर भन्सारबाट कुल ९० करोड ६७ लाख बरावरको २२ लाख ४८ हजार ८०५ केजी सुपारी भारततर्फ निर्यात भएको छ । यसैगरी तेस्रो मुलुकबाट एक अर्ब २७ करोड ७७ लाख ७७ हजार मूल्य बराबरको ५७ लाख ४८ हजार २ सय ५५ केजी सुपारी नेपाल भित्रिएको थियो ।

नेपालमा वर्षेनी १० हजार मेट्रिक टन बराबरको सुपारी उत्पादन हुने गरेको बताइन्छ । त्यो पनि अधिकांश सुपारी प्रदेश १ को झापामा उत्पादन हुन्छ । यसैले तेस्रो मुलुकबाट आयात भएको सुपारी झापामा उत्पादन भएको बनाएर भारत लैजाने गरिएको हो । भारतले तेस्रो मुलुकबाट सुपारी आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । नेपालमा उत्पादन भएको नौ हजार मेट्रिक टन सुपारी मात्र आयात गर्न अनुमति दिइएको छ ।

त्यही मापदण्डभित्र घुसेर चतुर व्यापारीहरुले इण्डोनेसिया, थाइल्याण्ड, मलेसियालगायत देशबाट सुपारी आयात गरेर भारततर्फ लैजाने गरेका हुन । वर्षौंदेखि सुपारीमा नाफा कमाउने खेलोमेलो जारी रहे पनि सरकारले यसलाई नियन्त्रण गर्न चाहेको देखिँदैन । तर सुपारीको खेलोमेलोका कारण वैध रुपमा खेती गरेर सुपारी उत्पादन गर्ने झापाका वास्तविक कृषक वर्षौंदेखि मारमा पर्दै आएका छन् ।