तालमेलका कुरा, आपसमै छुरा

‘पाँच दलको बलियो गठबन्धनमार्फत एमालेलाई सोत्तर पार्ने’ भित्री उद्देश्य तर आफैँ शिकार हुने बाटोमा गठबन्धनका दलहरु लागेपछि कसरी अगाडि बढ्ने भन्नेबारे छलफल जारी छ । विगतमा एमालेले जितेका पालिकाहरुमा यसचोटि एकीकृत समाजवादीको पहिलो दाबी लाग्ने र त्यसपछिको हकदार माओवादी हुने नीतिगत निर्णयमा टेकेर उम्मेदवारी तय गरिने सल्लाह थियो । तर, न कांग्रेसले, न माओवादीले नै समाजवादीले दाबी गरेका पालिकाहरु छोडे । फलतः धेरै ठाउँमा माधव नेपालमाथि पेलपाल भएको बताइन्छ ।

उम्मेदवारी फिर्ता लिने दिन र अघिल्लो रातसम्म पाँचदलीय गठबन्धनको कार्यदल छलफलमा जुट्दा केही केही पालिकामा को फिर्ता हुने, कसको उम्मेदवारी कायम हुने भन्नेबारे कुरा मिल्न सकेन । अहिले देशभर गठबन्धनका पाँच दलमध्ये तीन दलका धेरैजसो उम्मेदवार छन् । कतिपय ठाउँमा कांग्रेस र माओवादी, कतिपय ठाउँमा माओवादी र जसपा, कतिपय ठाउँमा जसपा र समाजवादीका मात्रै गठबन्धन बनेका छन् ।

शुरुमा केन्द्रीय तहबाट महानगर र उपमहानगरका १७ ठाउँमा समझदारी भयो । त्यो बाहेकका धेरै ठाउँमा तालमेल होला भनेर समाजवादीले कसैलाई उठाएन । अन्तिममा राष्ट्रियसभामा जस्तै एमालेका केही रिक्त पदमा समाजवादीको हक लागेन । ललितपुरको हकमा समाजवादीका नेताहरु प्रचण्डको निवासमै गएर समझदारी गरे तर कार्यान्वयन भएन । प्रचण्डसँगै कुरा गरेर महालक्ष्मी नगरपालिका (लुभूतिर) मा समाजवादीले नकुल थापालाई मेयर र उपमेयर माओवादीलाई दिने सहमति भयो तर माओवादीका स्थानीय नेताहरुले प्रचण्डले भने पनि नमान्ने भन्दै गठबन्धन भाँडिदिए ।

जबकि ललितपुर जिल्लाभरिमा समाजवादीको सबैभन्दा आशालाग्दो पालिका महालक्ष्मी थियो । त्यहाँबाट सांसद कृष्णलाल महर्जन, प्रदेश सांसद माधव पौडेलदेखि धेरै एमालेले समाजवादी रोजेका छन् । नगरपालिकाकी उपमेयर निर्मला थापासहित तीन जना वडाध्यक्ष समाजवादीतिर छन् । तर, त्यहाँ समाजवादीका लागि कांग्रेस र माओवादीले एक सीट पनि छाडेनन् । प्रचण्डसँगकै समझदारीअनुसार, गोदावरी नगरपालिकामा श्याम सिलवाललाई समाजवादीले उपमेयरमा उठायो तर त्यहाँ पनि माओवादीले आफ्नो उम्मेदवारी फिर्ता लिएन । बागमती गाउँपालिकामा माओवादीले अध्यक्ष उम्मेदवार उठाएर समाजवादीलाई बाहिर राख्यो । महांकाल गाउँपालिकामा राजन बञ्जाराले उम्मेदवारी दिएका थिए ।

तर, अमृत तिम्सिनाको जोडमा बञ्जारा उम्मेदवारी फिर्ता लिन बाध्य भएको गुनासो पार्टी केन्द्रीय कार्यालयमा पुगेको छ । ललितपुर महानगरका केही वडा समाजवादीलाई दिन कांग्रेस तयारै थियो । तर, जहाँ–जहाँ समाजवादीको भाग लगाइएको थियो, त्यहाँ–त्यहाँ माओवादीले शुरुमै नोमिनेशन गरिदिँदा समाजवादी हेरेको हे¥यै भयो । यसरी जताततै माओवादीबाट समाजवादीलाई अप्ठेरो पारिएपछि प्रचण्ड र माधव नेपालबीच तीन–चार घण्टा कुराकानी भयो । निश्कर्ष केही निस्किएको छैन ।

काठमाडौं महानगरमा मेयर र उपमेयर शीर्ष नेताको तहबाट टुंगो लागे पनि वडाहरु भद्रगोल छन् । एकीकृत समाजवादीले आफू बलियो भएका काठमाडौंका ३, ७, ९, १५, १६ र २४ नम्बर वडा दाबी गरेको हो । त्यसमध्ये ३ का दिपक केसी कहिल्यै चुनाव नहारेका व्यक्ति हुन् । ७ का फेरि वडाध्यक्ष उठेका शुद्ध डंगोल, १५ का ईश्वरमान डंगोल र २४ का बालकृष्ण श्रेष्ठ उपमेयरमै प्रस्तावित थिए । तर, सबै वडामा कांग्रेसले सेटसहित उम्मेदवारी कायम राखेको छ । महानगरभरि जम्मा सात हजार भोट भएको माओवादीले पनि वडा–वडामा उम्मेदवारी दिन भ्यायो ।

काठमाडौंका नगरपालिकामध्ये पार्टी अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको निर्वाचन क्षेत्रमा पर्ने कागेश्वरी मनहरा र शंकरापुरमा उक्त पार्टी बलियो छ । त्यसमध्ये कागेश्वरी मनहराका मेयर कृष्णहरि थापाले समाजवादीमै सनाखत पनि गराएका थिए । तर, माधव नेपाल आफैँ लाग्दा पनि कांग्रेस र माओवादीले समाजवादीलाई मेयर दिन चाहेनन् । शंखरापुर (साँखु क्षेत्र) मा समाजवादीले एलपी श्रेष्ठलाई मेयरमा उठायो । त्यहाँ कांग्रेस, माओवादीका अलग अलग उम्मेदवार छन् ।

हेटौंडा उपमहानगर समाजवादीलाई दिएको नाममा बाँकी कुनै पनि पालिका उसलाई दिइएन । हेटौंडाको मेयरमा टिकट नपाएपछि समाजवादीका जिल्ला अध्यक्ष श्रीधर पोखरेलले पार्टी नै छाडिदिए । मीना लामालाई समाजवादीले उपमेयरका रुपमा अनुभवप्राप्त तामाङ समुदायकी महिला भनेर उम्मेदवार बनायो । उनी क्रिस्चियन समुदायकी हुन् । हेटौंडामा उक्त समुदायका आठ हजार मतदाता छन् । समाजवादीले मनहरि र कैलाश गाउँपालिकामा आफ्नै उम्मेदवारी दियो । उसलाई दिएको गाउँपालिका इन्द्रसरोबर हो । त्यो भनेको काठमाडौंसँग सिमाना छुट्टिने हुमाने भञ्ज्याङदेखि कुलेखानी हुँदै देउराली डाँडासम्म पाँचवटा वडा भएको गाउँपालिका हो ।

माओवादीको पेलपालका कारण धादिङको गजुरी नगरपालिकामा समाजवादी एक्लै चुनाव लड्ने तयारीमा थियो । त्यसका लागि माओवादीका तारा भण्डारी र गोविन्द लामिछानेले समाजवादीको टिकटमा चुनाव लड्ने भनिसकेका थिए । आफ्ना मान्छे समाजवादीले लैजाने भयो भनेर अन्तिममा दुवैलाई माओवादीले वडाध्यक्षमा टिकट दिएर रोक्यो । १ नं. वडामा तारालाई जित्न गाह्रो छ, ४ नं. वडा (गजुरी बजार) मा लामिछानेले सजिलै जित्ने अवस्था छ ।

माधव नेपालले शेरबहादुर र प्रचण्डसँग निक्कै जोड गरेको अर्को पालिका थियो, धनुषाको मिथिलाका लागि । त्यहाँ गठबन्धन हुँदा समाजवादीका सूर्य पुडासैनीले सजिलै चुनाव जित्ने अवस्था छ । तर, काठमाडौंमा मिलेको कुरा धनुषा पुग्दा भाँडियो । फलतः त्यहाँ समाजवादी, कांग्रेसका अलग–अलग र माओवादी र जसपा मिलेर अलग्गै उम्मेदवारी उठाएका छन् । समाजवादीले पुडासैनीलाई नै उठायो भने कांग्रेसले महेन्द्र महतो, माओवादी–जसपाबाट माओवादीका राजकुमार महतो उठेका छन् । त्यहाँ एमालेले राजाराम महतोलाई उठायो ।

सूर्यबाहेक सबै स्थानीय कोइरी समुदायको उम्मेदवार भएका कारण कोइरीको भोट बाडिँदा समाजवादी जित्ने सम्भावना छ । यदि, कांग्रेस र माओवादीले पूर्वबाट काठमाडौं जाने नाइट बसले भात खुवाउने ठाउँ लालगढ (वडा नं. ४) मा समाजवादीको राम्रो प्रभाव छ भनिन्छ । २७ सय मतदाता भएको उक्त वडामा जित्नेले ६ सय भोट कटाए हुन्छ । समाजवादीका संगठित सदस्यमात्रै पाँच सय भएको त्यहाँ पनि उसलाई छाडिएन । वडाध्यक्षमा तिलक लामा उठेका छन् ।

उता, वर्षमान पुनले रोल्पामा ‘मिलाउँछु–मिलाउँछु’ भन्दाभन्दै समाजवादीलाई एक्ल्याएको आरोप छ । कतिपय ठाउँमा माओवादी बरु एमालेसँग मिल्ने भयो, तर समाजवादीलाई कुनै ठाउँ छाडिएन । सल्यानको बनगाड कुपिण्डे नगरपालिकामा आधा कांग्रेस एमालेसँग मिलेर चुनाव लडिरहेका छन् भने आधा कांग्रेस माओवादीसँग मिलेका छन् । समाजवादीले मेयर दावी गरेको थियो ।

तर, आधा कांग्रेस र माओवादीले दिएनन् । त्यसपछि समाजवादीले पत्रकार जीवन बिसीलाई उपमेयर उठायो । तर, त्यही पदमा एमालेले उम्मेदवारी नदिएपछि मेयर पनि एमालेले जित्ने खतरा हुँदा जीवनले उम्मेदवारी फिर्ता लिए । समाजवादीका कर्णाली प्रदेश इञ्चार्जसमेत रहेका उपमहासचिव प्रकाश ज्वालाको जिल्ला हो त्यो । त्यहाँको कपुरकोट गाउँपालिका र सिद्धकुमाख गाउँपालिकामा समाजवादीले अध्यक्ष पायो । कालिमाटी गाउँपालिकाको उपाध्यक्ष र शारदा नगरपालिकाको उपमेयर पनि पायो । तर, बनगाड कुपिण्डेमा समाजवादीलाई मिलीमिली लखेटियो ।

फुटभन्दा खतरनाक हुने रहेछ गुट

स्थानीय तहको चुनावी रणनीति बनाउन चैत पहिलो साता बसेको नेकपा एमाले केन्द्रीय कमिटी बैठकमा सातवटै प्रदेशका अध्यक्षहरूले आ–आफ्नो क्षेत्रको वस्तुस्थिति र सम्भावित परिणामबारे रिपोर्टिङ गरेका थिए । सत्ता गठबन्धन हुँदा र नहुँदा एमालेले प्राप्त गर्ने फरक–फरक चुनावी परिणाम आकलन गरिएको रिपोर्टिङले एक्लै चुनावमा जाने दाबी गर्दै आएका अध्यक्ष केपी ओलीसहितका नेताहरूलाई उत्साहित पार्न सकेन । प्रदेश १ र बागमतीबाहेक अन्यत्र परिणाम अपेक्षित नआउने रिपोर्ट प्रस्तुत भयो ।

नेताहरूले बाहिर जे–जे दाबी गर्दै हिँडे पनि आन्तरिक बुझाइ भने पाँच दलको देशव्यापी गठबन्धन हुँदा एमालेका लागि परिणाम सुखद हुँदैन भन्ने नै थियो । त्यस्तो अवस्थामा पार्टीले राष्ट्रियसभाकै जस्तो परिणाम व्यहोर्ने खतरा देखेका उनीहरू राप्रपा नेपाललगायतका साना पार्टीसँग तालमेलको तयारीमा थिए । प्रदेशको रिपोर्टिंगले केपी ओलीको आत्मविश्वासलाई कमजोर बनाएको त थियो नै, सँगसँगै गठबन्धन दलबीच सिट भागबण्डामा कुरो नमिल्ने र तालमेल भाँडिने बुझाइले एकप्रकारको ढुक्कता पनि नेताहरूमा देखिन्थ्यो । तर, गठबन्धनका पाँच दलबीच ६ महानगर र ११ उपमहानगरमा भागबण्डा मिलेपछि एमाले नेताहरूले त्यसलाई चुनौतीका रूपमा लिए ।

उम्मेदवारी मनोनयनसँगै एमालेमा फेरि पुरानै उत्साह फर्किएको छ । कारण हो, सत्ता गठबन्धनका दलबीच देशव्यापी तालमेल नहुनु । गठबन्धन भएका ठाउँमा पनि यतिधेरै भद्रगोल देखिएको छ कि एउटै जिल्लामा कतै कांग्रेस–माओवादी, कतै माओवादी–समाजवादी, अनि कतै गठबन्धन बाहिरका दलसँग तालमेल । एमालेले लगभग सबै स्थानीय तहमा आफ्नो उम्मेदवारी दिंदा गठबन्धनका दलले न सबै ठाउँमा मिलेर एकल उम्मेदवार उठाउन सकेका छन्, न साझा ।

गठबन्धनको यस्तो कन्तबिजोग देखेर हौसिएको एमालेका लागि पनि चुनावी प्रतिस्पर्धा उति सहज भने देखिँदैन । एकातिर पार्टी फुटले संगठन तलैसम्म टुक्रिएको छ भने अर्कोतिर टिकट वितरणले असन्तुष्टि चर्काएको छ । ०७४ सालमा जस्तो राष्ट्रवादको नारा पनि अहिले छैन । पानीजहाज, रेल, घर–घरमा ग्यासको पाइपजस्ता चुनावअघि बाँडिने सपना यसपटक नबिक्ने पक्कापक्की नै छ । त्यसैले गठबन्धनले राष्ट्रिय सभामा जस्तै ‘क्लिनस्विप’ गर्ने अवसर जसरी गुमाएको छ, त्यसैगरी एमालेले पनि आन्तरिक एकता कायम गर्दै उम्मेदवारका आकांक्षीहरूको व्यवस्थापन गर्न नसक्दा अपेक्षाकृत नतिजा ल्याउने कम सम्भावना छ ।

माधव नेपालहरू बाहिरिएपछि एमालेमा केपी ओली शक्तिशाली हुनुहुन्छ र त्यहाँ कुनै गुट छैन भनिन्छ । सामान्यतयाः बाहिरबाट हेर्दा पनि त्यस्तै देखिन्छ । तर, टिकट वितरणसम्म आइपुग्दा गुटगत लडाइँ सतहमै प्रकट भएका छन् । एकजना एमाले नेताका अनुसार टिकटको लडाइँले यसअघिका चुनावमा भन्दा पनि चर्को लफडा यसपटक देखिएको छ ।

काठमाडौँपछि देशकै महत्वपूर्ण मानिने पोखरा महानगरमा उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ र नेता खगराज अधिकारीको टकरावका कारण एउटालाई दिएको टिकट खोसेर रातारात अर्कोलाई दिइयो । एमाले सचिवालय बैठकले शुरुमा दीपक पौडेललाई महानगरको टिकट दिएको थियो । तर, पौडेलले सुन चोरेको आरोपसहित पुरानो भिडियो सार्वजनिक भएपछि टिकट कृष्ण थापालाई दिइयो । यसो हुनुको मुख्य कारण अध्यक्ष ओलीको नजिक बन्ने प्रतिस्पर्धामा रहेका पृथ्वीसुब्बा र खगराजको गुटगत लडाइँ नै हो भनिन्छ ।

एउटै गुटभित्रको आन्तरिक लडाइँ महासचिव शंकर पोख्रेल र उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको गृहप्रदेश लुम्बिनीमा पनि छरपष्टै देखियो । कुनैबेला शक्तिशाली नेकपाको शक्तिशाली महासचिव रहिसकेका विष्णुको बर्चश्व भएको लुम्बिनीमा यसपटक शंकर हावी भएका छन् । आफ्नै निर्वाचनक्षेत्र समेत रहेको बुटवलको मेयरमा पौडेलले आफूनिकटलाई टिकट दिन सकेनन् ।

बरु यसअघि उनी निकट भनिएका बाबुराम भट्टराईले शंकरतिर लागेर टिकट पक्का गरे । भनिँदै छ, विष्णु र शंकरको टकरावले केन्द्रमा अध्यक्ष ओलीसँग वैचारिक संघर्ष गरिरहेका घनश्याम भुसाललाई नसोचेको फाइदा भएको छ । ‘यो त बाहिर आएका केही प्रतिनिधि घटना मात्रै हुन्, पालिका–पालिका तहमा यस्ता असन्तुष्टि सयौंको संख्यामा छ,’ एक एमाले नेता भन्छन्, ‘धाँजा फाटेको छ ।’

एमालेमा यसपटक ‘कन्फर्म‘ गरिएका धेरैको टिकट अन्तिम समयमा खोसेर अर्कोलाई दिइएको पनि देखियो । काठमाडौँ महानगरको मेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारी घोषणा गरिसकेकी सुनिता डंगोललाई एकाएक उपमेयरको टिकट दिएपछि अरु आकांक्षी हेरेको हे¥यै भए । सांगठनिक रूपमा एमाले निकै मजबुत रहेको काठमाडौँमा मेयर र उपमेयरका दर्जनौँ आकांक्षी थिए, जुन स्वाभाविक हो तर राजनीतिको अनुभव नै नभएकी डंगोललाई पार्टी प्रवेशसमेत नगराई अध्यक्ष ओलीको एकल निर्णयले टिकट थमाइएपछि त्यहाँ असन्तुष्टि चर्किएको छ ।

सिरहाको लाहान, महोत्तरीको लालबन्दी, मकवानपुरको थाहानगर लगायतका ठाउँमा एकजनाले पाइसकेको टिकट खोसेर अर्कोलाई दिइएको भन्दै उस्तै असन्तुष्टि छ । नुवाकोटको दुप्चेश्वर गाउँपालिकामा कांग्रेस छोडेर एमाले प्रवेश गरेका योगेन्द्रसिंह तामाङले हाताहाती टिकट पाए । उही दिन पार्टी प्रवेशका लागि काठमाडौँ आएका उनी भोलिपल्ट उम्मेदवारी मनोनयन दर्ता गराउन हेलिकप्टरमा नुवाकोट फर्किएका थिए । वीरगञ्जका विजय सरावगी, रंगेलीका दिलिप बगडिया, नेपालगञ्जका पशुपतिदयाल मिश्रा पनि हाताहाती मेयरको टिकट पाउने भाग्यमानी हुन् ।

टिकट वितरणको प्रष्ट मापदण्डको अभाव र कमिटीले गरेको निर्णय लागू नहुँदा पार्टीमा वर्षौँ त्याग गरेका पुराना नेताहरू रेटिनु परेको एमालेका असन्तुष्ट नेताहरू बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार अध्यक्ष ओली एकलौटी हावी भएकाले यस्तो स्थिति बनेको हो । ओली आफैंले व्यक्ति–व्यक्तिसँग डिल गरेर टिकट बाँडेको उनीहरूको आरोप छ । ‘जहाँ सर्वसम्मत थियो, आकांक्षीहरूबीच पनि कुनै विवाद थिएन त्यहाँ कमिटीको निर्णयअनुसार नै भएको छ, जहाँ विवाद थियो र एकभन्दा बढीको नाम सिफारिस भएर आएको थियो त्यहाँ चैं अध्यक्षले नै रोज्नुभएको हो,’ एक नेता भन्छन् ।

यता, १० बुँदे वालाहरूको सदाबहार असन्तुष्टि पनि टिकट नपाएपछि थप चर्किएको छ । यसपालि उनीहरूको त सर्वनाशै भएको एमालेहरू बताउँछन् । ‘विगतका योगदान भन्ने कुरा त एकादेशका कथा नै भैहाल्यो नि !‘, उनै भन्छन्, ‘जसरी पनि चुनाव जित्ने नाउँमा कम्युनिष्ट आन्दोलनमा लागेर कपाल फुलाएकाहरूलाई टिकटमा भेदभाव गरिएको छ । यसले परिणाममा असर गर्छ कि भन्ने चिन्ता हो ।’

बताइएअनुसार पार्टीमा फरक बिचार राख्नेहरूलाई चुनाव नजित्ने उम्मेदवारका रूपमा चित्रित गरेर हार्डकोर गुटको मान्छे खोजिएको हो । जस्तो, कीर्तिपुरमा अहिलेका मेयर रमेश महर्जन जित्ने सम्भावना भएको आकांक्षीको क्याटागोरीमा थिए । तर, उनले टिकट पाएनन् । ओलीलाई ‘बा’ भन्नेहरूको समूहभित्र पनि हार्डकोर पात्र छान्दै जाँदा महर्जन आउट हुनुपरेको बताइन्छ । १० बुँदेतिरका एक नेता भन्छन्, ‘पालिका–पालिकामा यहि रोग छ । गुटभित्र पनि उपगुट र त्यहाँ पनि कसको मान्छे भनेर कित्ताकाट गरिएको छ । राम्राले भन्दा पनि हाम्राले टिकट पाएका छन् । त्यसैले चुनाव जित्न उहाँहरूले भनेजस्तो सजिलो छैन ।’