कलाकारिता र लेखकीय जीवनका कलह
तेरे विना जिन्दगी से कोई, शिकवा तो नहीं
तेरे विना जिन्दगी भी लेकिन, जिन्दगी तो नहीं
काश ऐसा हो, तेरे कन्दमों से चुन के मंजिल चले
और कहीं, दूर कहीं
तुम गर साथ हो, मञ्जिलों की कमी तो नहीं ।
रोते रहें, रोते रहें
तुम जो कह दो तो आज की रात चाँद डुबेगा नहीं
रात को रोक लो
रात की बात है, और जिन्दगी बाकी तो नहीं ?
तेरे विना जिन्दगी से कोई शिकवा तो नहीं
शिकवा नहीं, शिकवा नहीं ।
यो अत्यन्त लोकप्रिय गीत चलचित्र ‘आँधी’ को हो । चलचित्रका निर्माता, निर्देशक गुलजार हुन् भने सबै गीत पनि उनैका हुन् । गुलजार समकालीन भारतीय साहित्य अग्रस्थानमा छन्, कवि, शायर, पटकथा लेखकसमेत हुन् । उनले मेरे अपने, परिचय, कोसिस, आँधी, मौसम, मीरा, किनारा, किताब, खुश्बु, लिवास, माचिस, हु तु तु जस्ता सम्झनलायक फिल्म निर्देशन गरेका छन् भने आँधी र मीराको पटकथा लेखेका छन् । २२ पटक फिल्म फेयर अवार्ड जिते र ५ पटक राष्ट्रिय पुरस्कार पाएका छन् । भारतको सर्वश्रेष्ठ पुरस्कार पद्मभूषण, दादा साहब फाल्के, साहित्य एकेडेमी, ज्ञानपीठ जितिसकेका उनीद्वारा लिखित गीत सिनेमामा अनगिन्ती छन् । चलचित्र ‘स्लमडग मिलेनियर’ को गीत ‘जय हो’ ले त ओस्कर र ग्रैमी अवार्ड दुबै जितेको थियो । फिल्म मासुमको अति लोकप्रिय गीत ‘तुझसे नाराज नहीं जिन्दगी हैरान हुँ’, ‘दो नैना और एक कहानी’, ‘लकडी की काठी, काठी पे घोडा’ पनि उनैद्वारा लिखित हुन् । गुलजार जातले पञ्जाबी हुन् भने धर्मले शिख । तर, उनले उर्दूमा लेखेका साहित्य बढी उत्कृष्ट मानिन्छ । सम्पूर्ण सिंह कालरा उर्फ गुलजार काब्यमा देखापरेको नविन शैली ‘त्रिवेणी छन्द’ (तीन पंक्तिको कविता) का सर्जक पनि हुन् ।
मखमली भावना र कपास जस्ता नरम शब्दहरू बुनेर गुलजारले पति पत्नी सम्बन्धबारे कथा, पटकथा, कविता, शायरी धेरै लेखे तर आफ्नै पत्नीसित भने सम्बन्ध कहिल्यै सुमधुर रहेन । चलचित्र अभिनेत्री राखीसँग बिहे गरे, एउटी छोरी मेघनाको पिता बने तर दाम्पत्य जीवन २ वर्षभन्दा टिकेन । उनीहरू ५० वर्षदेखि एउटै घरको छतमुनि बसेका छैनन् र कानुनी तवरबाट सम्बन्धविच्छेद पनि गरेका छैनन् । कभी कभी, शर्मिली, लाल पत्थर, दाग, तपस्या, मुकद्दरका सिकन्दर, काला पत्थर, शान, लावारिस, रुदाली, करन अर्जुनलगायत सयभन्दा बढी चलचित्रमा अभिनय गरेकी राखी मजुमदार बंगालकी थिइन् । २० वर्षको उमेरमा बंगाली चलचित्र ‘बधु बोरोन’ र २३ वर्षको उमेरमा हिन्दी चलचित्र ‘जीवन मृत्यु’बाट अभिनय यात्रा थालेकी हुन् । जन्म भारत स्वतन्त्र भएको केही क्षणपछि सन् १९४७ को अगस्त १५ कै दिन भएको हो । बिहे १५ वर्षको कलिलो उमेरमै बंगाली पत्रकार तथा फिल्म निर्देशक अजय विश्वाससित गरिन् । राखीसित अलग्गिएपछि अजयले बीना बनर्जीसँग घरजम गरे । विना हिन्दी चलचित्र अभिनेता प्रदीपकुमारकी अभिनेत्री छोरी हुन् । अजयको सन् १९९५ मा निधन भइसकेको छ ।
सन् १९७३ आइनपुग्दै राखी बलिउड चलचित्रको शीर्षस्थानमा पुगिसकेकी थिइन् । पहिलो हिन्दी सिनेमा जीवन मृत्युको सफलतापश्चात् एकपछि अर्को फिल्म पाउँदै गइन् । शर्मिली, रेश्मा और शेरा, लालपत्थर, बेइमान, शहजादा, ब्लैकमेल, दागजस्ता १७ वटा फिल्ममा काम गरिसकेकी थिइन् । लजालु स्वभाव र अभिनयले हिन्दी सिनेजगतमा तहल्का मचाएर लाखौं ‘फ्यान’ कमाइसकेकी उनका ती फ्यानमध्ये गुलजार पनि हुन् । गुलजार पञ्जाबबाट मुम्बई पुगेर शुरुमा मोटर ग्यारेजमा काम गरे । पछि गीतकारको काम पाए चलचित्र ‘बन्दिनी’ मा । त्यसबखत उमेर २९ थियो । पछि निर्देशकहरू बिमल राय र ऋृषिकेश मुखर्जीको सहायक बने । मुखर्जीले आफ्नो चलचित्र ‘आशीर्वाद’ को सम्वाद र गीत लेख्न लगाए । गुलजारले खामोशी, गुड्डी, आनन्द, र मेरे अपनेको लागि पनि गीत लेखे ।
मेरे अपनेको निर्देशक उनै अभिनेत्री मीनाकुमारीको अन्तिम फिल्म थियो । मीनासित उनको भेट बिमल रायको सहायक हुँदै भएको थियो । पछि मीना अभिनीत चलचित्र ‘पूर्णिमा’ र ‘पिंजरे के पंछी’ को लागि पनि गीत लेखे । मीना अभिनेत्री मात्र नभएर कवियत्री र शायर पनि थिइन् । जसले गर्दा उनीहरू नजिकिए । मेरे अपनेको निर्माण क्रममा दुबै अझ बढी नजिकिए । लोग्नेसितको सम्बन्ध टुटेपछि मीना दिनरात मदिरा सेवन गर्न थालेकी थिइन् । गुलजारलाई सबैभन्दा नजिकको मित्र सम्झिन्थिन् । दुई जनाको यो सम्बन्धलाई लिएर सिनेजगतमा हल्ला चल्न शुरु भयो । धर्ममा खासै बिश्वास नगर्ने गुलजार मुस्लिमको पर्व रमजानमा मीनाको नाउँमा ब्रत बसिदिए । यसबीच मीनाको निधन सन् १९७२ को मार्चमा ३८ वर्षको उमेरमा भयो । त्यसबेला गुलजार मीनाभन्दा १ वर्षले मात्र कान्छो थिए ।
यसैबीच कलाकारहरूको ठूलो जमघट भएको एउटा रात्रिभोजमा गुलजार र राखीको भेट भयो । भोलिपल्टदेखि भेट बाक्लिन थाल्यो । राखी पनि गुलजारको कविता र शायरीबाट निकै प्रभावित थिइन् । राखीले बिहेको २ वर्षपछि नै लोग्ने अजयलाई त्यागिसकेकी थिइन् । उनी पनि स्वतन्त्र भई गुलजारसित प्रेम गर्न थालिन् । उमेरमा १३ वर्षको फरक भए पनि सन् १९७३ को मे १५ मा बिहे गरे । राखीले ७ महिनापछि डिसेम्बरमा छोरी जन्माइन् ।
सन् १९७४ को सेप्टेम्बरमा आँधी फिल्मको गीत ‘तेरे विना जिन्दगी से कोई, शिकवा तो नहीं’ को सुटिङ गर्न निर्माण टिम र कलाकार काश्मिर पुगे । राखी पनि गएकी थिइन् । अन्तिम दिन बेलुकी सबैले खानपिन र होटलमा रमाइलो गरे । नायक सञ्जीवकुमारले अत्यधिक मदिरा पिएर नायिका सुचित्रा सेनमाथि दुव्र्यवहार गर्न थाले । गुलजार गएर दुबैलाई छुटाए । अनि सुचित्रालाई उनको कोठासम्म छोड्न गए । उनी सञ्जीवदेखि निकै रिसाएकी थिइन्, त्यसैले रिस शान्त नहुन्जेलसम्म गुलजार त्यहीं बसे । कोठाबाट बाहिरिंदै गर्दा राखीसित जम्काभेट भयो । राखीले शंकाको भाषा बोल्न थालिन् । गुलजारले राखीसँग बहस गर्न चाहेनन् तर राखीले बाटो छेकेर सवालमाथि सवाल तेस्र्याउन थालिन् । उक्त झगडा हेर्न कलाकार र होटलका कर्मचारी जुट्न थालेपछि क्रोध नियन्त्रणभन्दा बाहिर गयो । गुल्जारले राखीलाई तान्दै कोठाभित्र लगे र पिटे ।
त्यसबखत अर्का निर्देशक एस. चोपडा पनि काश्मिरमै थिए । फिल्म खेल्न नपाएर घायल र लोग्नेको पिटाइबाट विक्षिप्त बनेकी राखी भोलिपल्ट बिहानै चोपडालाई भेट्न होटल पुगिन् र फिल्म ‘कभीकभी’ मा काम गर्न राजी भएको जानकारी गराइन् । चोपडाले यसअघि २–३ पटक नै राखीसमक्ष प्रस्ताव राखिसकेका थिए तर गुल्जारको कारण ‘काम’ बनेको थिएन । पछिल्लोपटक पनि उनी यसबारे गुल्जारसित पुनः अनुरोध गर्ने पक्षमा थिए तर राखीले ‘अब गुल्जारसित स्वीकृति लिन आवश्यक नभएको’ बताएर चोपडालाई रोकिन् । गुल्जारले बिहेअगावै बिहेपछि चलचित्रमा काम गर्न नदिने शर्त राखेका थिए । राखी त्योबेला प्रेममा यतिधेरै डुबेकी थिइन् कि त्यो शर्त सजिलै मानिन् ।
राखीको बिचार थियो, अरुको चलचित्रमा खेल्न नदिए पनि आफ्नै फिल्ममा लोग्नेले खेलाउँछन् । तर गुल्जारले एउटामा पनि खेलाएनन् । लोग्नेको यो व्यवहारबाट पनि राखी असन्तुष्ट थिइन् । कटुता शुरु भइसकेपछि लोग्नेसित एकशब्द नसोधी फिल्ममा खेल्ने राखीको एकतर्फी निर्णयले आगोमा घिउ थप्ने काम गर्यो । उता गुल्जार पनि निहुँ खोज्न थाले । आफ्नो आगामी फिल्म ‘मौसम’ मा राखीले आफ्नो प्रतिस्पर्धी मान्ने गरेकी नायिका शर्मिला टैगोरलाई मौका दिए । राखी र शर्मिलाले सँगै ‘दाग’ मा खेलेका थिए र त्यहींदेखि उनीहरूको शत्रुता शुरु भएको थियो ।
पतिको कार्य पत्नीले मन नपराउने पत्नीको निर्णय पतिलाई मन नपर्ने । यस्तै कुरोमा दिनहुँ कलह हुन थाल्यो । दुबैले झगडा गरिराख्नु भन्दा अलग्ग बस्ने निधो गरे । छोरी मेघनाको कारण कानुनी तवरमा सम्बन्धविच्छेद गर्न भने चाहेनन् । सिनेजगतका थुप्रैै कलाकारले सुलह गराउने अनेक प्रयत्न नगरेका हैनन् तर सबै कोसिस असफल भए । फलतः छोरी जन्मेको अर्को वर्षमै अलग्गिए । आज दुबैजना एउटै छानामुनि बस्दैनन् । यद्यपि, बेलाबखत छोरीमार्फत भेटघाट भने भइरहन्छ । गुल्जार आज पनि राखीलाई सम्झँदै कविता लेख्छन् । छोरीको जन्मदिन सँगै मनाउँछन् । उता, कभीकभीपछि राखीको स्टारडम ह्वात्तै बढ्यो । उनले लगातार फिल्म खेल्न थालिन् ।
यतिखेर गुल्जार ९० को भइसकेका छन् भने राखी ७७ की । पछिल्लो समय राखीले पनि ३ पटक फिल्मफेयर, २ पटक राष्ट्रिय फिल्म अवार्ड र पद्मश्री जितिन् । फिल्म खेल्न छाडिसकेकी छन् । पुस्तक पढ्ने र करेसाबारीमा काम गरेर दिन बिताइरहेकी छन् । गुल्जार भने अहिले पनि साहित्यमा सक्रिय छन् । साहित्यिक कार्यक्रममा भाग लिइराख्छन् । हालै मात्र साहित्य क्षेत्रमा अतुलनीय योगदान पुर्याएकालाई दिइने ज्ञानपीठ पुरस्कार ग्रहण गरेका छन् । उनी सफल गजल गायक जगजित सिंहको दुइटा गीती एल्बम ‘मरासिम’ र ‘कोइ बात चले’ का गीतकार हुन् ।
ट्रेन्डिङ पोस्ट
टिप्पणीहरू