आरजू म्याडमलाई चीन जानबाट रोक्ने ‘गौरा पर्व’

चीनमा शुरु भएको सांघाई सहयोग संगठन (एससिओ) को २५ औं शिखर सम्मेलनमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको उपस्थिति रहे पनि विभागीय परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणाको भने अनुपस्थिति छ । हिजो बिहान प्रधानमन्त्रीलाई बिदाई गर्न त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुग्नुभएकी मन्त्रीले सामाजिक सञ्जालमा अस्तिदेखि आफू गौरा पर्वमा व्यस्त रहेको फोटो र भिडियो पोष्टाइरहनुभएको छ । गौरा पर्व सुदूर पश्चिमका महिलाहरुबीच प्रख्यात छ भने जावलाखेलमा जन्मेकी मन्त्री राणा तीज पर्वसँग बढी नजिक रहेको ठानिन्छ ।

तर चीनमा आयोजित (एससिओ) सम्मेलनमा भएको मन्त्रीको अनुपस्थितिलाई सतही रूपमा गौरा पर्वसँग जोडिएकोमा कूटनीतिक वृत्तले दुःख मनाउ गरेको छ । उनीहरु भन्छन्, ‘राजनीतिक वृत्तमा यो अनुपस्थिति निकै अर्थपूर्ण र गहिरो छ ।’

अर्कोतर्फ प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली बेइजिङमा हुने भव्य सैनिक परेडमा समेत सहभागी हुने कार्यक्रम छ । यस्तो अवसरमा परराष्ट्रमन्त्रीको अनुपस्थितिलाई विशेष सन्देश बोकेको कूटनीतिक ‘दूरी’ को रुपमा अर्थ्याइएको छ ।

राणाको पृष्ठभूमि

डा. राणाको लामो समयदेखि अमेरिकालगायत पश्चिमा मुलुक,भारत र जापानसँग नजिकको सम्बन्ध रहेको बताइन्छ । बेलायत,अमेरिका र युरोपेली मुलुकहरुसँग स्वास्थ्य तथा विकास परियोजनामा लामो अनुभव भएकाले पनि उहाँ त्यता नजिकिनु स्वाभाविक हो ।

यता दक्षिणी छिमेकी मुलुक भारतको कूटनीतिक वृत्त र त्यहाँका राजनीतिक नेताहरुसँगको व्यक्तिगत तथा पारिवारिक सम्बन्धले उहाँलाई दक्षिण निकट भन्न करै लाग्छ । त्यसैगरी जापानी विकास सहयोगका कार्यक्रमहरूमा पनि उहाँको व्यक्तिगत तथा संस्थागत पहुँच देखिन्छ ।

यस पृष्ठभूमिमा चीनसँगको ठूला रणनीतिक मञ्चमा उहाँको उपस्थितिले पश्चिमा मुलुक, भारतीय र जापानी धारबाट चर्को आलोचना वा असहजता निम्त्याउन सकिनेतर्फ धेरैले विश्लेषण गर्न भ्याएका छैनन् । त्यसैले यसपटक परराष्ट्रमन्त्री राणाले आफ्नो अनुपस्थितिलाई ‘गौरा पर्व’ जस्तो सांस्कृतिक–सामाजिक कारणसँग बाँधेर ‘सजिलो बाटो’ रोज्नुभएको सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । आमा प्रतिभा त्यहीँ राजदूत हुनुहुन्थ्यो । आरजू म्याडमको उपचार पनि त्यहीँ हुने गर्दछ ।

यसअघि कृषिमन्त्रीलाई रोकेर परराष्ट्रमन्त्री राणा गत असारमा रोम जानुभएको थियो । विभागीय मन्त्रीको रुपमा खाद्य तथा कृषि संगठन (एफएओ) को ४४ औं सभामा भाग लिन मन्त्री रामनाथ अधिकारी जानुपर्थ्यो । तर,अहिले उहाँ जानुपर्ने ठाउँमा शिक्षा र पर्यटनमन्त्रीलाई लगिएको छ भने आरजू म्याडम छिट्टै अर्थमन्त्री जानुपर्ने कार्यक्रममा सामेल हुन बैंकक जाँदै हुनुहुन्छ ।

सीमा विवाद र अप्ठ्यारो भूमिका

प्रधानमन्त्री ओलीले राष्ट्रपति सि जिनपिङसँगको भेटवार्तामा लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानीको विषय उठाइसक्नुभएको छ । यो भारतको तर्फबाट हेर्दा अत्यन्त संवेदनशील मुद्दा हो ।

यो विषय उठाउने भनेर प्रधानमन्त्रीले काँग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवासँग गतसाताको भेटमा सल्लाह गरिसक्नुभएको थियो । तसर्थ यस विषयमा प्रत्यक्ष संलग्न हुँदा राणालाई ‘भारत विरोधी’ देखिने जोखिम छँदै थियो । भारतीय सत्तारुढ वृत्तसँग निकटताको पृष्ठभूमिमा यो जोखिम व्यवस्थापन गर्ने उपाय नै गौरा पर्वको आवरणमा अनुपस्थित रहनु हो भन्ने प्रष्ट छ । 

पश्चिमा शक्तिहरूको नजर र चीनको परेड

पर्सि बुधबार सेप्टेम्बर ३ मा बेइजिङमा हुने सैनिक परेड जापानी आक्रमणविरुद्धको प्रतिरोध युद्ध र विश्व फासीवादविरुद्ध विजयको ८०औँ वार्षिकोत्सवको प्रतीक हो । तर यसलाई अमेरिका,युरोपेली युनियन,जापान र भारतले ‘चीनको शक्ति प्रदर्शन’ भन्दै आएका छन् ।

प्रधानमन्त्री ओलीले उक्त परेडमा सहभागी हुने निर्णय गरेपछि गत साता नेपालका केही सञ्चारमाध्यममा चीन विरोधी र जापान समर्थन कित्ताबाट व्यापक प्रचार गरियो । त्यसैले परराष्ट्रमन्त्री उक्त परेडमा उपस्थित हुँदा नेपाललाई ‘चीन–पक्षधर’ भनेर मुछिने सम्भावना भएकाले ‘गौरा पर्व’को आवरणमा म्याडम बूढानीलकण्ठ निवासमै बस्नुभएको निश्कर्ष निकालिएको छ ।