महाकाली सन्धिको त्यो मर्म

२०५३ भदौ १६ मा नेकपा (एमाले) ले हाल नेकपा अध्यक्ष तथा सम्माननीय खड्गप्रसाद ओलीको संयोजकत्वमा भरतमोहन अधिकारी, झलनाथ खनाल, प्रेमसिंह धामी, हिरण्यलाल श्रेष्ठ, ऋषिराज लुम्साली र खगराज अधिकारी रहेको सात सदस्यीय महाकाली सन्धि अध्ययन कमिटी गठन गरेको थियो । जसले सन्धि पास गर्नलाई तेह्र बुँदे सुझाव दियो।

हिजो एकपक्षले राष्ट्रवाद र स्वतन्त्र मुलुकको सार्वभौमको यक्ष प्रश्न तेर्साउँदा तत्कालीन नेकपा (एमाले) फुट्न बाध्य भएको स्पष्ट हुँदै गएको छ । फुटपछि पार्टीलाई पुरानै अवस्थामा ल्याइपुर्याउन झण्डै दुई दशक लाग्यो ।

परराष्ट्र मन्त्री तथा नेकपा स्थायी कमिटी सदस्य प्रदीप ज्ञवालीले महाकालीको मुहानसम्बन्धी विवाद टुङ्गो नलगाई महाकाली सन्धि पारित गर्न आफूहरुले गरेको जोडबल महाभूल रहेको स्वीकार्नु भएको छ । के त्यतिखेरको अक्षम्य गल्तिलाई अहिले आएर स्वीकार गरेपछि सकियो ? त्यसोभए, उक्त गल्तिबाट भएको क्षतिपूर्ति कसले तिर्ने ? कति तिर्ने ? अनि कसलाई तिर्ने ?

अहिले महाकाली सन्धि मात्र होइन मुलुकको सिमानाको विवादित विषय नै महाकाली नदीको मुहानसँग जोडिएको छ । कञ्चनपुरका तत्कालीन एमाले नेता ऋषिराज लुम्सालीले महाकाली सन्धिअघि एउटा पुस्तक लेखेका थिए । २०५३ सालमा प्रकाशित ‘महाकाली नदीबाट प्राप्त उपलब्धिको रक्षा गर्दै थप उपलब्धिको लागि संघर्ष गरौं’ नामको पुस्तकमा कालापानी क्षेत्रमा भारतीय सेनाको बंकर त्यतिबेलै रहेको देखाएका छन् ।

२०५३ भदौ १६ मा नेकपा (एमाले) ले हाल नेकपा अध्यक्ष तथा सम्माननीय खड्गप्रसाद ओलीको संयोजकत्वमा भरतमोहन अधिकारी, झलनाथ खनाल, प्रेमसिंह धामी, हिरण्यलाल श्रेष्ठ, ऋषिराज लुम्साली र खगराज अधिकारी रहेको सात सदस्यीय महाकाली सन्धि अध्ययन कमिटी गठन गरेको थियो । जसले सन्धि पास गर्नलाई तेह्र बुँदे सुझाव दियो !

महाकाली सन्धि जस्ताको तस्तै पारित गर्ने वा नगर्ने भन्ने बारेमा पार्टीभित्र चर्को बहस भयो । संसदको संयुक्त सदनमा मतदान हुँदा एमालेका वामदेव गौतम,राधाकृष्ण मैनाली,सहाना प्रधान,कृष्णलाल थकालीलगायत ३१ जना सांसद मात्र होइन राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका राजेश्वर देवकोटासमेत मतदानमा सहभागी भएनन् ।

सन्धिको पक्षमा मतदान गर्ने तत्कालीन एमालेलगायत नेपाली काँग्रेस र अन्य दलका गरी दुईसय बीस जना सांसद थिए । सन्धिको विपक्षमा मतदान गर्नेहरुमा नारायणमान बिजुक्छे, आशाकाजी वासुकला, भक्तबहादुर रोकाय, हिरण्यलाल श्रेष्ठ, पद्यमरत्न तुलाधर, मोहनचन्द्र अधिकारी, नवराज सुवेदी र परी थापा गरी आठ जना थिए । मतदानमा एमाले अध्यक्ष मनमोहन अधिकारी भने अनुपस्थित थिए ।

विपक्षमा मतदान गर्नेहरुमा नारायणमान बिजुक्छे, आशाकाजी वासुकला, भक्तबहादुर रोकाय, हिरण्यलाल श्रेष्ठ, पद्यमरत्न तुलाधर, मोहनचन्द्र अधिकारी, नवराज सुवेदी र परी थापा गरी आठ जना थिए । मतदानमा एमाले अध्यक्ष मनमोहन अधिकारी भने अनुपस्थित थिए ।