बढ्दै बालेनको मनोमानी, काठमाडौंको कर ‘बालुवामा पानी’

निर्वाचित भएदेखि नै तानाशाह पारा देखाइरहेका काठमाडौं महानगरपालिका प्रमुख बालेन्द्र (बालेन) साहले कार्यालयमा आफ्नो लागि मात्रै छुट्टै लिफ्ट बनाएको पाइएको छ । महानगरबासीले तिरेको कर पानीझैं बगाइरहेका उनले व्यक्तिगत प्रयोगका निम्ति राजशी ढाँटसहित काठमाडौं प्लाजामा छुट्टै लिफ्ट जडान गराएका हुन् ।

स्रोतका अनुसार सो लिफ्ट उनको बूढीऔंलाको छापबाट मात्र चल्छ । सर्वसाधारण या अन्य कुनै कर्मचारी सो लिफ्ट चढेमा माथि उक्लिँदै उक्लिँदैन । महानगरका सहायक प्रवक्ता ध्रुवकुमार काफ्लेले भने सो लिफ्ट मेयरको मात्र नभएको दाबी गरे । उपमेयर, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतलगायतले लिफ्ट प्रयोग गर्दै आएको उनको भनाइ छ । लिफ्ट प्रयोगकर्ताका लागि कार्ड जारी गरिएको उनले जानकारी दिए । 

ठूलो खर्च गरेर बनाइएको बालेनको भव्य कार्यकक्ष पनि भत्काएर ध्वस्त बनाइएको छ । नयाँ कार्यकक्षमा सरेका उनले पुरानो कोठा तोडफोड गर्न लगाएका हुन् । यता, सिसिटिभीमा करोडौं रकम खर्च गरिएको छ । काठमाडौं प्लाजामा सबैतिर क्यामेरा जडान गरिएको छ । पार्किङदेखि लिएर हरेक कर्मचारीको कार्यकक्षमा सिसिटिभी छ । अडियोसहितको सिसिटिभीले कर्मचारीको गोपनीयतासम्बन्धी हक खोसेको छ । 

बालेन स्वयंले अडियो सुन्ने र सिसिटिभी फुटेज चेक गर्ने गरेको स्रोत बताउँछ । हाल उनले पुरानो क्यामेराको मोनिटरिङ युनिट भत्काएर नयाँ बनाउन थालेका छन् । बालेन आएदेखि महानगरको कार्यालयमा भत्काउने र नयाँ बनाउने क्रम रोकिएको छैन । हरेक वर्ष कार्यकक्ष ‘रिनोभेट’ गरिन्छ । अघिल्लो वर्ष मात्र किनेको सामान फालिन्छ र नयाँ हालिन्छ । स्रोत भन्छ, ‘मेयरको शैली राजाको भन्दा पनि कडा भयो । अडियोसमेत भएको क्यामेरामा कर्मचारी या अरुले बोलेको प्रष्टै सुनिन्छ ।’ बालेनले पाँच वर्षे कार्यकालमा एघार सय स्थानमा सिसिटिभी जडान गर्ने लक्ष्य लिएका छन् । 

त्यसका लागि ४० करोड रूपैयाँ विनियोजन गरिएको छ । चार वर्षमा क्यामेरा जडान गरिसक्ने र हरेक वर्ष १० करोडको दरले छुट्याउने योजना छ । सिसिटिभी क्यामेरा मोनिटरिङका लागि नयाँ–नयाँ मापदण्ड बनाउँदा कर्मचारी आजित भएका छन् । मनलाग्दी नियम बनाएर उनले कर्मचारीको सातो खाएका छन् । जसका कारण सूचना प्रविधि विभागमा कोही जानै चाहँदैन् । एकाध महिना टिक्न पनि हाकिमहरूलाई गाह्रो छ । 

नमराज ढकाल मुश्किलले आठ–नौ महिना टिके । सूचना प्रविधि विभागको जिम्मा दिइएका महेश काफ्लेलाई प्रदेशतर्फ सरुवा गरिएको छ । बालेनको अदृश्य लगानी गर्ने प्रवृत्तिले सीमा नाघेको छ । युट्युबमा अलि बढी नै दिलचस्पी राख्ने उनले भर्खरै तीनवटा युट्युब च्यानल किनेको पाइएको छ । 

युट्युबरलाई पैसा दिएर आफ्नो भिडियो बनाउन लगाउने उनले झण्डै १ करोड खर्चेर ‘क्यानाडा नेपाल’ नामक अनलाइनको युट्युब च्यानल खरिद गरेसँगै  च्यानलले मेयरको गुणगान गाइरहेको हेर्न र सुन्न पाइन्छ । युट्युबमा अधिकांश भिडियो बालेनकै छ । बालेन कहाँ गए ? के बोले ? उनका हरेक गतिविधि सो युट्युबले कभर गरेको हुन्छ । शहर बनाउने दावा गरेर आएका मेयरको प्रचारमोहले कर्मचारी आश्चर्यचकित छन् । 

उनले युट्युबमा आएका आफ्ना कन्टेन्ट, भ्युज र कमेन्ट हेर्ने जिम्मा कुमार व्यञ्जनकार, सुनिल लम्साल, भुवदेव साह, गणेश केसी र धिरज जोशीलाई दिएका छन् । बालेनले साफ महिला फुटबल च्याम्पियनसीपमा उपविजेता बनेको नेपाली महिला टोलीलाई लगत्तै सोल्टीमा बोलाएर पुरस्कार वितरणका क्रममा गौरवान्वित हुँदै आफ्नो युट्युब भ्युजबारे बताएका थिए । स्रोतका अनुसार बालेन कतै जानुअगावै युट्युबरहरू क्यामेरा तेस्र्याएर बसिसकेका हुन्छन् ।

यसको पुष्ट्याइँ गर्ने थुप्रै उदाहरण छन् । गएको शनिबार तीनकुनेमा भएको ‘कोटेश्वर महोत्सव’ मा बालेन प्रमुख अतिथि थिए । उनकै योजनामा काठमाडौंमा जडित सडकबत्तीका पोलहरूमा बालेनको तस्बिर भएको पोष्टर टाँस्न लगाइयो । कोटेश्वर, बानेश्वरलगायत काठमाडौंका धेरै स्थानमा पोष्टर थियो । नगर प्रहरीको टोलीले राति गएर पोष्टर हटायो । यो बालेनलाई लोकप्रिय बनाउने अर्को तुरुप थियो– आफैं राख्ने, आफैं हटाउने ।

हटाएको दृश्य खिच्न ‘क्यानाडा नेपाल’का युवाहरु नगर प्रहरीसँगै गएका थिए । उनीहरुले भिडियो खिचेर आफ्नो युट्युबमा हाले । अन्यत्र पनि पठाए । भोलिपल्ट बिहानै सो भिडियो सर्वत्र छाइसकेको थियो । स्रोत भन्छ, ‘युट्युबरलाई पनि सुत्नुपर्ला । महानगर प्रहरी कहाँ, कतिबेला जान्छन् भनी कुरेर बस्दैनन् तर उनीहरूले पैसा तिरेर राखेपछि जतिबेला भए पनि जानै प¥यो । दिनभर चम्काएपछि आधारातमा गएर पोष्टर हटाए । त्यतिखेर पनि भिडियो खिचेर हाल्न भ्याए ।’
महानगर प्रहरी प्रमुख कामु एसएसपी राजु पाण्डेले पनि बालेनकै तरिका सिकेका छन् । उनी बर्दीधारी क्यामेरा पर्सन साथमा लिएर हिँड्छन् । दिन होस् या रात, क्यामेरा पर्सन हरहमेशा साथ । उनले गरेका कामहरू, बोलेका कुराहरू बर्दीधारीले खिच्छन् र युट्युबरहरूलाई पठाउँछन् । युट्युबरका लागि उनले छुट्टै ह्वाट्सएप ग्रुप नै बनाएको स्रोतको ठोकुवा छ । 

पाण्डेले इन्द्रेणीका सञ्चालक कृष्ण कँडेलको ‘हरेक न्युज’ नामक युट्युब च्यानललाई समेत आफ्नै बनाएका छन् । केही महिनाअघि सुन्धारास्थित फुटपाथ व्यवसायीसँग झडपका क्रममा ‘हरेक न्युज’ का युट्युबरमाथि आक्रमण हुन लागेको थियो । अन्य पत्रकारले कुटाइ खाँदा नगर प्रहरीले सो च्यानलवालालाई भने मज्जैसँग जोगाएका थिए । महानगरको आफ्नै सञ्चारमाध्यम हुँदाहुँदै युट्युबर पाल्नुले ‘दालमा केही कालो भएको’ संकेत गर्छ । 

हाम्रो काठमाडौं, मेट्रो न्युज महानगरको स्वामित्व भएका सञ्चारमाध्यम हुन् । महानगरका कामको प्रचार गर्नलाई यी सञ्चारमाध्यम नै काफी छन् । ती मिडियाले मेयर र नगर प्रहरी प्रमुखको ‘जयजयकार’ गर्न नमिल्ने भएकाले युट्युबर पालिएको स्रोत बताउँछ । महानगरलाई देशकै उत्कृष्ट शहर बनाउन भनी आएका मेयर र नगर प्रहरी प्रमुख चर्चा कमाउनमै व्यस्त देखिएको राम्रो नमूना हो यो । 

कार्यकारीमाथि हावी नगर प्रहरी

नगर प्रहरी प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतमातहत हुन्छन् । मेयरले भन्दा पनि प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतले भनेको नगर प्रहरीले मान्नुपर्छ । तर, यहाँ भने नगर प्रहरी प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतमाथि हावी भएको देखिन्छ । निवर्तमान प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत सरोज गुरागाइँलाई महानगरले कारबाहीको लागि सिफारिस गरेको छ । निमित्त तोकेर निस्किएका उनको बारेमा फैसला मन्त्रिपरिषद्ले गर्नेछ । शिक्षा विभाग प्रमुख गोविन्दप्रसाद शर्मालाई निमित्त तोकिएको छ । अनिश्चितकालका लागि निमित्त तोकिएकाले उनी कहिलेसम्म निमित्त हुने हुन् भन्न सकिँदैन । नगर प्रहरी प्रमुख पाण्डेले प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतको कोठामा ताला लगाइदिएका छन् । उनले गुरागाइँलाई जबरजस्ती निकाल्दै कोठामा ताल्चा लगाएको बताइन्छ । 

एकतर्फीमा मेयरको मनोमानी 

महानगरभित्रका अधिकांश सडक एकतर्फी (वान–वे) बनाइएको छ । बाटो एकतर्फी बनाउन सवारी र पैदलयात्रीको चाप, बाटोको अवस्थालगायत विभिन्न विषयलाई मध्यनजर गर्नुपर्छ । तर, बालेनले मापदण्ड उल्लंघन गरेर आफ्नो सहजताअनुसार सडक एकतर्फी बनाएका छन् । अधिकांश ठाउँमा महानगरले गरेको एकतर्फी नियमसंगत देखिँदैन । 

दरबारमार्गस्थित महेन्द्रशालिकबाट सवारीहरू कमलपोखरीतिर मात्रै जान पाउँछन् । भासिएको सडक मर्मत भएपछि एकतर्फी बनाइएको हो । त्यसैगरी, राष्ट्रिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानबाट कमलादी गणेशस्थान हुँदै घण्टाघर जाने सडकसमेत एकतर्फी छ । यता, काठमाडौं प्लाजाबाट रोयल सिंगी होटल जाने सडकसमेत एकतर्फी नै छ । लाजिम्पाट बस्ने मेयरले आफू आउँदा जाम खेप्न नपरोस् भनी सो सडकलाई एकतर्फी बनाएको बुझिन्छ । तर, त्यसले सवारी चालकलाई भने असहज भएको छ । साँझ जाममा परेर कन्तबिजोग हुने गरेको सवारी चालकहरू बताउँछन् । सहायक प्रवक्ता काफ्ले महानगरले चाहेर मात्र सडक वान–वे बनाउन नमिल्ने बताउँछन् । सडक एकतर्फी कायम गर्नुअघि ट्राफिक प्रहरीले अध्ययन गर्ने उनको जिकिर छ । 

महानगरका ट्राफिक विज्ञ जगतमान श्रेष्ठले सडक वान–वे कायम गर्ने अधिकार स्थानीय पालिकालाई भएको बताए । ट्राफिक प्रहरीसँग सडकको विषयमा अनुभव हुने भएकाले राय मात्र लिइने उनको जिकिर छ । काठमाडौं उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका नायव उपरीक्षक (डिएसपी) दीपक गिरी भने ट्राफिक प्रहरीको सहमतिबिना कुनैपनि सडक वान–वे बनाउन नमिल्ने बताउँछन् । ट्राफिक प्रहरी फिल्डमा खटिनुपर्ने भएकाले स्थानीय पालिकाले समन्वय गर्नैपर्ने उनको भनाइ छ । भन्छन्, ‘सडक विभाग, ट्राफिक प्रहरी र स्थानीय पालिकाको समन्वयमा एकतर्फी कायम गरिन्छ । सडक एकतर्फी बनाउन तीनवटै निकायले अध्ययन गर्छ । स्थानीय पालिकाले चाहेर मात्र सडक वान वे हुँदैन । आखिर खट्ने त ट्राफिक प्रहरी हुन् ।’