पंचायतकालमा चोरेर विदेश पुर्याइएका मूर्ति नेपाल फिर्ता

तस्करहरुले विभिन्न समयमा यहाँबाट विदेश पुर्याएका २१ वटा पुरातात्विक महत्वका कलात्मक मूर्ति नेपाल फिर्ता ल्याइएको छ । अमेरिकाबाट फिर्ता ल्याइएका मूर्ति पुरातत्व विभागले आज बिहान सम्बन्धित स्थानीय तहलाई हस्तान्तरणसमेत गरिसकेको छ । 

यीमध्ये तीनवटा पौवा चित्र (१५–१८ औं शताब्दी)का रहेका छन् । यी मूर्ति काठमाडौंस्थित इटुम्बहालबाट वि. सं २०३७ मा हराएका थिए भने एउटा प्रस्तरबाट निर्मित स्थानक बुद्धको मूर्ति (९ औं शताब्दी) बुङमतिको मच्छिन्द्रबहाल परिसरको चैत्यबाट हराएको थियो ।

आर्ट इन्स्टिच्युट शिकागोबाट फिर्ता भएको पाटनको गुइत टोलको गुइत चैत्यको प्रस्तरको मुद्धलिन्द बुद्धको मूर्ति बान –१ (१२-१३ औँ शताब्दी) तथा अन्य १६ थान कलात्मक वस्तुहरु (९–१९औं शताब्दी) पनि नेपालका विभिन्न ठाउँबाट हराएर अमेरिका पुगेका थिए ।

मूर्ति हस्तान्तरण कार्यक्रममा बोल्दै संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्रिप्रसाद पाण्डेले नेपाली सम्पदाहरु संसारको जुनसुकै कुनामा पुगेपनि फिर्ता ल्याउन कोशिस गर्ने बताए । अब मूर्ति चोरेर विदेश लैजाने कुचेष्ठा कसैले गर्न नसक्ने उनको दाबीसमेत छ ।

विगतमा यस्ता किसिमका सम्पत्तिहरु कसरी विदेश लगिए ? प्रश्न गर्दै मन्त्री पाण्डेले अब दुराचार गर्ने समय नरहेकाले चोरी हुन नसक्ने ठोकुवा गरे । फिर्ता ल्याइएका मूर्ति प्रतिस्थापनका लागि सरकार प्रतिवद्ध रहेको र त्यसका लागि पैसाको चिन्ता नगर्न उनले आग्रह पनि गरे ।

अहिलेसम्म बेलायत, अष्ट्रिया, अमेरिका, चीन, (तिब्बत), भारत, जर्मनी, अष्ट्रेलिया र इटलीबाट जम्मा १७७ थान पुरातात्विक महत्वका मूर्तिहरु तथा कलात्मक वस्तु विभिन्न राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय व्यक्ति तथा संघ संस्थाहरुको प्रयासबाट फिर्ता भइसकेका छन् । अमेरिका, फ्रान्स, बेलायत, चीन, अष्ट्रिया, अष्ट्रेलियाबाट थप मूर्ति फिर्ताको लागि कूटनीतिक पहल भइरहेको छ । 

संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट मात्र नेपालमा फिर्ता भएका पुरातात्विक महत्व भएका वस्तुहरुको संख्या १०४ पुगेको छ ।