विश्वकर्मासँग विवाह गरेकी महिलालाई बाबुको किरिया गर्न बन्देज

विश्वकर्मा थरका युवासँग अन्तजार्तिय विवाह गरेकी एक महिलालाई माइतीपक्षले सानो जात भन्दै बुबाको मृत्युसँस्कारमा सामुहिक सहभागी हुन बंचित गराएका छन् ।

मोरंङको केरावारी गाउँपालिका ६ अमृत चौक माइती भएकी २९ बर्षिया अञ्जु पुरी दर्नाललाई बाबुको मृत्यु संस्कारमा सामुहिक सहभागी हुनबाट माइती पक्षले बंचित गराएका हुन् ।

सानो जातसँग विबाह गरेर जात फालेको भन्दै माइतीले सामुहिक मृत्यु सँस्कार गर्न नदिएपछि अहिले सञ्जु माइती घरको बरण्डामा अलग्गै ढिकुरो बनाएर बाबुको किरिया गर्न बसिरहेकी छन् । तर घिमिरे थरका बाहुनसँग विवाह गरेकी अञ्जुकी बहिनी गंगामायालाई चाँही माइती पक्षले सगोलमै मृत्यु संस्कारमा सहभागी गराएको छ ।

आफुले विश्वकर्मासँग विवाह गरेर कुनै गल्ति नगरेको र कानुनले पनि जातिय छुवाछुतलाई अपराध मानिसकेकोले सगोलमै बुबाको किरिया बस्न पाउनुपर्ने माग अञ्जु र उनका श्रीमानले गरेका थिए । तर माइती पक्षले सानो जातको भएर ठूला कुरा नगर्न र आफनै समुदायको पुरोहित बोलाएर काजकिरया सम्पन्न गराउन भन्दै धाकधम्की दिएर उनीहरुलाई छुवाछुत गरेको स्थानिय प्रत्यक्षदर्शीहरुले बताएका छन । एउटै माइतीका दुई चेलीहरु एक जना घरभित्र सगोलमा बाबुको काजकिरिया गरिरहेकी छन भने दिदी अञ्जु माइती घरको बरण्डामा अलग्गै झोक्राइरहेकी छन ।

गाउँलेहरुका अनुसार जातिय बिभेद र छुवाछुत संबिधान र कानुन अनुसार अपराध भैसक्यो भनेर सम्झाउँदा पनि माइती पक्षले आफनो कुल बंश परम्परा भन्दै उनीहरुलाई सगोलमा सहभागी गराएनन । बरु घरकै बरण्डामा अलग्गै ढिकुरो र अर्कै बाहुन बोलाएर किरिया गर्न भने दिइएको छ । उनीहरुलाइ माईती पक्षका पुरुषहरुले घटनालाई बाहिर लगेमा जेपनि गर्न सक्ने धम्की दिएको र सहयोगीहरु पनि कोही नभएकोले उनीहरु आफुमाथि भएको अन्याय चुपचाप सहिरहेका छन । उनीहरुले घटनाबारे पत्रकार , मानव अधिकारकर्मी र प्रहरीलाई जानकारी दिएमा जे पनि गर्नसक्ने धम्की दाइभाइहरुले दिइरहेका छन ।

२०६९ सालमा पाँचथर फिदिम नगरपालिका १४ घर भएका सुभाष दर्नाल विश्वकर्मासँग मोरङको केरावारी गाउँपालिका घर भएकी अञ्जु पुरीले अन्तर्जातिय प्रेम विवाह गरेकी थिइन । विवाहपछि अञ्जु श्रीमान र एक छोरीसँगै काठमाण्डौमा बस्दै आएकी थिइन । उनका बुवा शमशेर पुरीले अन्तिम अवस्थामा छोरी ज्वाईको मुख हेरेर मर्छु भनेर बोलाउन लगाएका थिए । यसैले अञ्जु लकडाउनको समयमा पनि जोखिम मोलेर १८ हजार भाडा तिरेर विरामी बुबाको मुख हेर्न श्रीमान र ८ बर्षको छोरीसँगै माइती हिँडेकी थिइन । तर बाटोमा आउने क्रममै २९ जेठमा बुबाको मृत्यु भएको थियो । बुबाको मृत्यु भएपछि माइती पक्षले ‘अब तिमीहरु आउन पर्दैन ’, कोरोना सर्छ फर्क भनेर फोनबाट माइत आउन रोकेका थिए । तर वडा अध्यक्षसँग सम्पर्क गर्दा आरडिटी टेस्ट गराएर आउन पाउने भनेपछि उनीहरुले सबैको आरडिटी जाँच गराएका थिए । आरडिटी नेगेटिभ आएपछि अञ्जु र उनका श्रीमान सुभाष १ असार साँझ केरावारी स्थित माइती घर पुगेका थिए । तर माइती पक्षले अञ्जु श्रीमान सुभाष र छोरीलाई सानो जातको भनेर घर भित्र पस्न नदिई बाहिरै राखेर अलग्गै किरिया गर्न भनेका थिए । अञ्जुकी आमा बौद्धिक अपांगछिन बोल्न सक्दिनन । यसैले माइतीहरुले उनलाई अलग्गै किरिया बस्न र १३ औ पनि अलग्गै बाछो ल्याएर कर्म गराउन अह्राएका छन ।

वडा अध्यक्ष उपेन्द्र लुंङगेलीले आफुले समन्वय गरेर अञ्जु र उनका श्रीमानलाई बाबुको मृत्यु सँस्कारकालागि माइत आउन सहयोग तर उनीहरुमाथि जातिय विभेद भएको भन्ने कुरा बिहिबार दिउँसो मात्र जानकारी पाएकोले शुक्रबार मात्र अवस्था बुझन जाने वताए ।

जातिय छुवाछुत कसुर सजाय ऐन २०६८ अनुसार कसैलाई पनि कुनैपनि स्थानमा पस्न रोक लगाउनु र सबैखाले धार्मिक र समाजिक सँस्कारबाट बंचित गर्नु जातिय विभेद र छुवाछुतको अपराध हो । यसरी अपराध गर्नेलाई प्रहरी प्रशासनले सूचना पाएकै आधारमा पक्राउ गरेर कानुनी कार्वाही चलाउनुपछर्् । दोषी ठहरिएमा अभियुक्त्तहरुलाई ३ बर्षसम्म कैद २५ हजार जरिवाना र पिडितलाई १ लाख रुपैया सम्म क्षतिपुर्ति भराउनुपर्ने सजाय छ ।