महाकालीको तुइनमा ज्यान गुमाउनेको संख्या ४२ पुग्यो

नेपालतर्फ पैदलबाटोको सुविधा नहुँदा महाकाली किनारका स्थानीयले भारतीय भूमि भएर यात्रा गर्नुपर्ने बाध्यता दशकौंदेखि रहँदैआएको छ । यो बाध्यताबीच महाकालीमा तुइन तर्ने क्रममा अहिलेसम्म ४२ जना नेपालीको ज्यान गएको छ । 

वैशाख ९ गते व्यास गाउँपालिकाको वडा नम्बर २ दुम्लिङमा तुइनबाट खसेर स्थानीय सिन्दलसिंह भण्डारीको मृत्यु भएपछि यो संख्या ४२ पुगेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय दार्चुलाले जनाएको छ । तुइन तर्दा बेपत्ता भएकामध्ये अहिलेसम्म ४ जनाको मात्रै शव भेटिएको छ । बाँकी ३८ जनाको नामावली प्रहरीको बेपत्ता सूचीमा छ । तर, महाकालीमा वेपत्ता भएकाहरूका आफन्तजनले लासको समेत आश नगरी परम्पराअनुसार काजकिरिया गरी शोक मनाएका छन् । 

व्यास गाउँपालिकाको सबै वडाका वासिन्दाले महाकालीमा तुइन तर्नुपर्ने बाध्यता थियो ।पछिल्लो समय वडा नम्बर ६ को बडुगाउँ, वडा नम्बर ५ को तिगरम, वडा नम्बर ४ को मलघट्टे र वडा नम्बर २ को मालघाटमा झोलुंगे पुल निर्माण गरिएका छन् । यी पुलको निर्माणपछि आधा दर्जन स्थानमा तुइन विस्थापन भए पनि अझै आधा दर्जन ठाउँको तुइन तर्नुपर्ने बाध्यता छ । 

महाकाली तर्न सीमाक्षेत्रका बासिन्दाले तुइनको प्रयोग गर्दै आए पनि स्थानीय प्रशासनले त्यसलाई गैरकानुनी कार्य भनेको छ । ‘अन्तर्राष्ट्रिय सीमानदीमा तुइनबाट आवतजावत गर्नु अवैध हो, यसबाट हुने क्षतिका लागि सरकार जिम्मेवार छैन’ दार्चुलाका प्रजिअ किरण जोशीले भन्नुभयो । 

नेपालतर्फ पैदलबाटोको समेत सुविधा नभएपछि स्थानीय महाकाली तरेर भारतीय सडक प्रयोग गर्दछन् । महाकालीको किनारैकिनार भारतले लिपुलेक जोड्ने मानसरोवर सडकमार्ग निर्माण गरेको छ । वडाभित्रै एउटा गाउँबाट अर्को गाउँमा जान तुइन तर्नुपर्ने बाध्यता रहेको व्यास गाउँपालिकाका अध्यक्ष मंगलसिंह धामीले बताउनुभयो । 

केपी ओली नेतृत्वको नेकपा सरकारले तुइनमुक्त कार्यक्रममार्फत महाकालीमा आधा दर्जन झोलुंगेपुल भारतको सहमतिमा निर्माण गरेको थियो । तर, महाकालीमा तुइन तर्नुपर्ने बाध्यता हटिसकेको छैन । 

दुई वर्षअघि ०७८ साउन १५ गते वडा नम्बर २ को मालघाटमा जयसिंह धामी तुइनबाट खसेर बेपत्ता भएपछि यो विषयले धेरै चर्चा पायो । नेपाल सरकारले छानबिन समिति गठन गरेर स्थलगत निरीक्षणमा समेत पठायो । तर, उनको परिवारलाई नेपाल सरकारले १० लाख रूपैयाँँ राहत उपलब्ध गराउनुबाहेक केही उपलब्धि भएन । मालघाटमा केही महिनापछि झोलुंगेपुल निर्माण सम्पन्न भयो तर जयसिंह धामी बेपत्ता प्रकरणको छानबिन हुन सकेन । भारतीय सुरक्षाकर्मी एसएसबीमाथि कुनै कारबाही गरिएन । 

जयसिंह धामीको घटनापछि पनि हालसम्म तुइनबाट खसेका ४ नयाँ घटना भइसकेका छन् । २०७९ असार २२ गते दुम्लिङका १८ वर्षीय सचिन बुढाथोकी बेपत्ता भएका छन् भने २०७९ पुस २१ गते वडा नम्बर ४ को डोकटमा १० वर्षीय दीपेन्द्रसिंह हराएका छन् । 

दुम्लिङमा तत्काल काठेपुल राख्न जिल्ला प्रशासन कार्यालय दार्चुलाले गत मंसिरमा भारतको स्थानीय प्रशासनसंग लिखित र मौखिक अनुरोध गरेको थियो । तर भारतीय प्रशासनले यसका लागि केन्द्र सरकारको स्वीकृति आवश्यक पर्ने बताउँदैआएको छ । चैत्र १६ देखि दार्चुलाको प्रमुख जिल्ला अधिकारीको जिम्मेवारी सम्हालेका नयाँ प्रजिअ किरण जोशीले दुम्लिङमा काठेपुल राख्न भारतको पिथौरागढ जिल्लाका डिएम रेनु जोशीसंग कुराकानी गरिएको बताउनुभयो ।